Dagelijks leven

Om ijs te maken

Neemt het ijs en slaat het klein, neemt eenen

kleinen emmer, gooit eerst wat ……… kleine ijs

dat de bodem wel dik bedekt is, neemt dan

twee groote handen vol grof zout op dat ijs,

zet dan uwe ijsbos er boven op, vult dan uwen

emmer met het ijs rondom, doch wel er bij

strooijen rondom; de bos een moment ge-

staan hebbende, draait dan de ijsbos 25 of

50 maal in de rondte, doch zorgt dat de

bos en het ijs wel stijf in den emmer ineen

geprangt is, zoo zal het meteen beginnen

te vriezen; vriezend laat het staan en van tijd

tot tijd wel roeren, dat geene klonten er in

komen, als het dik is wel dooreen roeren

gelijk beslag, doch wel letten dat er geen

zout of ijs in valt.

Vlade voor het ijs

Neemt een pintje room, 5 à 6 doren van eijeren

in dezelve en mengt dat wel onder een wat

banille en suiker er in laat dat koken tot

het dik begint te worden roert het goed op

dat het niet schift kout zijnde doet men

het door eene zeef in de ijsbos.

Chocolaad ijs

Neemt een half pint room met wat suiker en

een stukje chocolaad met water, roert het fijn

op het vuur, doet de room en suiker erbij,

doch hetzelve moet niet te dik of te papachtig

zijn, dan laten bevriezen is heel goed.

Kalfskopsoep

6 grote uien fijn gehakt met wat bo-

ter roerende op het vuur tot dat dezelf-

de bruin worden dan een lepel

bloem er door geroerd tot dat het schuimt.

2 citroenen een nootmuskaat ordinare (normale) pe-

per zout en Spaanse peper na de smaak

veel ossesjeu (vleesjus) en dan het vlees aan dob-

belsteentjes gesneden er in gedaan en tot de dikte van

een behoorlijke soep gemaakt. 2 uren zacht-

jes laten meuken (koken) een half uur voor men het

binnen brengt een paar glazen Madera of

een half flesje Rijnsche wijn er in gedaan.

Mimi Hooft

Wat salder weesen, voor een schuerster bij deesen.

Marijtgen Jacobsd(ochte)r in de Jacopijnnestraet

Ten huyse van Grietgen Claesd(ochte)r tot Haerlem

Zalf voor het doorliggen

Zeven oncen schapenvet.

Zeven oncen gesmolte reusel.

Anderhalve pint Lamp-olie.

Twee lood witte was.

Drie stuivers Brandewijn.

Drie stuivers roode en witte menie.

Schapenvet gesmolten – niet te hard

braden – door een zeef gegoten –

alles bij elkaar gedaan en goed

doorgeroerd.

30 nov. 1848

Om Balsem de Lucatelle te maaken

Neem 12 loot olijf olij

12 loot venetiaanse terpentijn

8 loot geele wasch

½ loot balsem van Perú

1 loot rood zandelhout

De wasch moet eerst aan kleyne stukjes gesneeden, en in

een nieuwe pan op ’t vuur gesmolten worden, in de olij: Dit

gesmolten zijnde di Balsem van Perú, en ..yndelijk het

sandelhorie, maag mag voor al niet kooken, ons roert

men het tot dat het terdeege koút is

Dit medicament is goet voor boze.. kwaalen & voor

iemand die zig inwendig bezeerd heeft, moet om de 3 uuren

gebruykt werden, telkens ien stukjes als een groot

noote muscaat inzonderheyd s’aromas, ten minsten

een uur na men gegeeten heeft, als men, na bed gaat

& ook s’ morgens nugteren, moet wel in agt genoomen

worden men het niet kort op t’ eeten doet, of kort na

het gebruyk niet eet anders doet het geen behoorlyke

werking

De geen die dit ancdiament gebruykt moet zig wel

Myden van wat gerookt is ook van veel zout zuur

& van specerijen, mitsgaders veel wijn of sterke dranken

Tis ook goed voor varsche wonden

Macoroni

Neemt zo veel macoronie als men dunkt

noodig te hebben, zet die ruim, doch zeer

langzaam in bouillon te koken, zoo dat

ze niet breekt neemt dan vijn gehakt rook-

vleesch, geraspte oude kaas (doch veel meer

als vleesch) een sousje gemaakt van melk

en blom en boter. Dit alles voorzigtig geschud

onder de macoroni als die gaar is.

En dan in een schoteltje gedaan in een

vorm is net zoo goed met beschuit boven

op gestrooid, hier en daar een stukje gedaan

en met de deksel met vuur laaten staan

tot dat er een bruin korstje op komt.

Juffrouw Muller

Smoddervisch

Men maakt een saus, bestaande uit fijn

gekorve uijen, die in een weinig water gaar

gekookt; dezelve gaar zijnde, giet men het

vocht daar af, en doet daar bij wat melk,

blom, zout, foelie, en veel boter, de quantiteit

van al dit na de hoeveelheid, en laat het alles

te samen kooken, dat het een heel gebonden saus

wordt; intusschen kookt men de visch, en

wanneer die gaar is, wordt die in een diepe

schotel gelegd, met tusschen beide gekookte

aardappelen; vervolgens wordt de bovengemelde

saus daar overgegoten.

NB. De snoek moet eerst geschrapt worden

de kop en vinnen daar af.

Podding van griesmeel

Een vierde, of 10 loot griesmeel, een halve fles

melk, ruim ¼ boter, ¼ suiker, het meel met de melk

gekookt tot het heel dik is, dan de boter en suiker

er door geroerd tot het heel wit is, 6 eijeren het

wit tot schuim geslagen, en er eerst bij gedaan

als ’t beslag in de vorm gaat, de schil van een

citroen er in geraspt.

Het moet 1 ½ uur koken.

Antwoord
van

Onder de sinspreuk ten nutte

van mijn Vaderland,

aande Hollandsche Maatschappij

der Wetenschappen voorgestelt inden

jaren 1758, op de vraag

Welke is de beste weg, om op de kortste

de zekerste, en minst kostbare wijze

een dijkbreuk te stoppen

Om dan ter beantwoording van diens vraag te treeden

zoo neem ik voor aft de vrijheit, mij alleen te bepalen

tot de dijken, gelegen aan onze rivieren, dewijl aldaer

mijns bedunkens (en zoo ik vertrouwe niet zonder grond)

de meesten, dijkbreuken bij hoog opperwaterde te

digten zijn

Daar en boven zijn de dijken, in dit ons gemeenebest

dewelken aan zee gelegen zijn, of door sware steenen

gloijinge, voor het oude bolwerk, of voor de dijken

gloijinge gemeakt, en met zware kijsteene gedekt

te hebben, in een staet gebragt, dat dezelve tegens

de woede van die zeen bestant zijn, en menschelijken

wijsen geen doorbraek te vreesen is.

Indien het dan gebeurde dat in een van de dijken, gelegen

aan onse rivieren, een dijkbreuk kwam te vallen, zoo

zoude nodig zijn (zoodra het water binne zijne oevers

gekeert was) deeze breuk van voren inde rievier, en

vande binne of land zijde, eerst te sluijten, met een

rijsen berm breet in zijn aanleg na mate van de diepte

vant gebrokene oft uijtgescheurde gatt, dorceerende aan

wedersijde en wel aande buijten zijde 1 ½ voet op de voet,

en de binnen zijde van deeze berme * voet op de voet,

deze bijdenberme op te werken, en op den bodem of gront

te bezinke en vast te zetten, zoo als gebruijkelijk is breet

op de kruijn vandezelve 18 voet, en ten minsten aan weder-

sijnde 4 a 5 roeden voor bij de breuk heen te werken en

inden ouden dijk te sluijten ter hoogten van 2 voeten boven

het dagelijks water inde rivier

Deeze berme aldus van hoogte, breete, en dorceering opge-

werkt zijnde, de opening of tussen wijtte aan te vullen

met goede klij aarden, ter hoogte vande berme en dus

den dijkbreuk in den grondslag gestopt zijnde, zoude men

met den verdere voltoijing kunne of moeten voortgaan en begin

nen uijt de halve breeten vande rijsenbermen, om dus

dezelve bermen door de drukking of swaerte van 't lig-

,,haam des dijks voor’t shuijven te verhoeden den dijk

vervolgens op te werken ter hoogte vande ordinaire pijl

van den dijk aldraar gebruijkelijk daar de breuk mogt

zijn gevallen

De breete vande kruijn vanden dijk en de dorceeringen

aan wedersijde wert in deeze vraag niet gerequineert

edog neeme als in’t voorbij gaan de vrijheit om te zeggen,

dat indien het terreijn zulks toelaet, hoe dorceerenden

hoe beeter, sterker en sufficanter en voornamentlijk

aande zijde tegens de rivier, ten minsten op de een

voet hoogte 3 voet dorceereng en aande binnenkant

op de 1 voet hoogte 1 ½ voet dorceering en den dijk in

diervoege gemaakt zijnde, heeft dezelfde geen persing

maar veel eer eene drukking van het water.

De bewerking om een dijkbreuk te stoppen, dus verne

kortelijk hebbende volbragt, vermeene ik dezelve ook

te voldoen aande geeijste poinctes,

wat belangt de kortheijt van deze bewerking of stopping

zal niemant in twijffel trecken.

Dat dezelve zeeker is, vertrouwe ik dat uijt

Deeze volgende reedenen kunne betoogt worden

Eerstelijk, indien een dijkbreuk gestopt wierd met een

Rijsenberm direct door de breuk heen te laggen, en ver-

volgens den dijk, daar uiijt op te werken, zal of kan onmo-

gelijk zoo digt zijn.

ten tweeden wert den dijk, door de voorgestelde bewer-

king aldaar bevrijt, van door de stroom ondermijnt te

werden (dewelke op verspreijde plaatse direct tegensde

dijken aanloopt)

ten derden, de voorgemelde barmtens gelegt zijnde zoo

kan de spetie, die in deeze tussen wijttes ter aanvulling

vande dijkbreuk werd gebragt, beter bezakken, en met

de onderleggende grond vereenige, en dus alle lekkagie

weggenomen.

De materialen tot de voorgemelde stopping zijn in

overvloed aan of bij onse * te vinden en der-

halven ook’t minstkostbaarste.

Hier meede hopende aan het heijlsame en nuttige

oogmerk der Heeren vande Hollandsche Maatschappij

der Wetenschappen, schuldpligtig voldaan te hebben,

in het beantwoorden op de vraag door dezelfde vastgesteld

voor den jaren 1758, en in het hooft dezes vermeld, aan

wien ik als een opregte inwoonder met alle

hoogagtinge blijven

Uwel Edelheedens,

Den 1 Maert 1759

Onderdanigste Dienaer

Ten Nutte van Mijn Vaderland

Antwoord op de vraag

vande Hollandse Maatschappij

der Wetenschappen, voorgestelt 1758

Welke is de beste weg om op de kortste

de zekerste, en minstkostbare

wijse, een dijkbreuk te stoppen

Aan Haar Edele Lieden 

groot achtbaare,

de heere bourgermeestren

En regeerders der stat

Haarlem

Geeft ootmoediglijk te kenne Pieter Marcelle

Dat hij suppliant geerne soude voorstaan op-

de aanstaande kermis buijten de groote hout

poort met een tent, om daar in te vertoonen,

een troup koordanssers, en dewijl hij

suppliant weet dat hetselve niet kan geschiede

sonder consent van haar Edele Lieden, soo keert

hij dierhalve sig tot haar Edele Lieden versoekende

dat sij die sijn versoek sulle gelieve te

permiteeren

T'welck doende etc.

Voedingsstaat der Weezen in het Gereformeerde Weeshuis te Haarlem

Ponden Roggebrood

Ponden Tarwebrood

Ponden Boter

M***[?] Aardappelen

Ponden Rijst

Kop Gort

Kop boekweiten gort

Ponden Meel

Kop Groene *****[?]

Kop Bruine boonen

Ponden Schenkel [=rundvlees]

Ponden Vet

Ponden Spek

Kan Zoetemelk

Vat Karnemelk

Ponden siroop

Ponden Stokvisch

Deze voedingstaat geldt voor 120 weezen, beginnende

met dinsdag, omdat hij op maandag, wanneer

onze Regentessen vergaderen, telkens bij de aanvraag voor

het noodige voor de volgende 14 dagen, wordt voorgelegd.

Betrekkelijk het brood valt op te merken, dat dagelijks

10 pond roggebrood en 8 pond tarwebrood (huisbak)

wordt gebruikt tot boterhammen voor 87 weezen welke

die te zes uur de avonds krijgen, behalve des zaterdags

En zondags, wanneer sommigen uit zijn en

dat minder is; dat dinsdags en vrijdags, boven

’t gewone, des middags 6 stuks roggebrood wordt gebruikt

bij het spek, en des zondags 8 stuks tarwebrood

bij de soep.

Het meel, de siroop en vijf ons boter wordt zaterdags

gebruikt voor saus bij de boekweitgort.

De saus en boekweitgort worden beide in karnemelk

gekookt.

Inventaris van de goederen die

Guertgen Arentsdochter ten

huwelicke aenbrengen sal bij Hendrick

Emptinck haeren toecomende

bruydegom

Twee huycken

Een roode rock

Een paerse rock

Twee blaeuwe rocken

Een swarte groffgreyne rock

Een swarte laeckense rock

Een gecoleurde rock

Twee Vriesche rocken

Twee bonte jacken met mouwen

Een geblomt damast jack

Twee swarte Turckse jacken met mouwen

Een gebeelt jack

Een gecoleurt jack

Twee swarte heere saeye schorten

Drie blaeuwe schorten

Twee roode borstrocken

Twee bonte borstrocken

Drie requessgens

Drie fulpe lapers (NB: fulpen = van of als van fluweel)

Een Coers schortecleet

Een Turcxs schortecleet

Een paers schortecleet

Drie paer koussen

Een root incornate rocklijff

Een blaeuw rocklijff

Een silvere beecker

Twee silvere lepels

Een silver onderriem

Twee silvere tuygen

Een silver messgen

Een silver sleutelraecxs (NB: sleutelreeks = sleutelbos)

Een boeck met silver beslach

Een tasch met een silveren kettinch

Vier goude ringen

Een bedt ende peulu

Ses deeckens

Twee paer kussens

Twee gordijnen

Twee kleetgens

Acht blauwe schortekleen

Acht witte schortekleen

Twintich santeen

Een en twintich fleppen

Ses hooftdoecken

Ses doeckhuyven met bantgens

Drie kraegen

Veertich mutsen

Vijftich halsgens

Elff gesteeckte mutsen

Vier ende t’sestich sack neusdoecken

Twintich neusdoecken met kant die men om de hals draecht

Acht neusdoecken sonder kant

Twee en dertich laeckens

Drie Ses ende t’sestich dertich kusseslopens

Seve peululaeckens

Twee ende dertich servietten

Vijff taffellaeckens

Drie ende dertich hemden

Thien nachtmantels

Acht handtdoecken

Een wit lijffgen

Seven stoelkussens

Een kaert

Een ende twintich twaelff schilderijen

Acht kleyne schilderijtgens

Een ende twintich twaelff groote schuttelen

Een ende t‘ sestich cleyne schuttelen

Een spiegel

Een heugel

Een tangh

Een haert ijser

Een taeffeltgen

Twee swarte stoelen

Ses ende t’seventich stoelen

Twee kassen

Ses postoleyne kopgens

Drie kommen cleyne kommen

Twee kopere potten

Een gootelingh

Een bijbel

Een testament

Een kan

Een kandelaer

Een mostaertpot

Een soutvat

Vijff doosen

Een vullisback

Een eetens kassgen

Een preeckstoel

Een letterhoute emmertgen

Twee manden

Vier strijckijsers

Een ton met een sloth

Een cleerben

Alsdus gedaen binnen Haerlem ende in kennisse der 

waerheyt desen geonderteeckent, op den vier ende

twintichsten april anno 1660